Recensie Ralph van Raat

Enkele toeschouwers slaagden erin om zich tijdens de pauze af te vragen wat nu de rode draad precies was doorheen het programma dat Ralph van Raat in deSingel presenteerde. Zeer vreemd dat ze niet bij de minimal music belandden.

Ergens is dat niet onlogisch, de driedelige piano sonate van de Est Erkki-Sven Tüür doet niet meteen een minimal music-belletje rinkelen. Hoewel vooral in het laatste deel minimal music-elementen aanwezig zijn. De componist werd immers beïnvloed door Sumero. Van Raat laat al meteen zijn vingervlugge rechterhand over de toetsen glijden. De Nederlander doceert hedendaagse pianomuziek aan het Utrechts Conservatorium en het Conservatorium van Amsterdam. In deSingel bewees ie over een sterke techniek te beschikken. Zo wist hij gepunte noten toch te binden zonder het gepunte karakter te laten verliezen. Een tweedeling tussen de bas- en sopraanpartij kwam er met korte lage noten, terwijl de rechterhand soms fairytaleachtige klanken mocht produceren. Die tweedeling zorgde voor spanning. Hoewel van Raat bij de eerste kruising van zijn linkerhand met de rechter even een onzuiver akkoord liet horen, bleek ie later de ongedempte snaren van de piano feilloos te laten resoneren.

“China Gates” uit 1977 dat voor John Adams een voorstudie was voor “Phrygian Gates”, liet van Raat vervolgens horen. Enkele pulserende akkoorden deden ons even denken aan die uit “Shout to the top” van The Style Council, een nummer uit de 80s. “China Gates” speelt het contrast uit tussen verschillende toonladders maar bevat ook herhalende figuren. Piano Phase voor piano en tape van Steve Reich is het mooiste voorbeeld van dat laatste. Steeds weerkerende figuren, en variaties op dat ene repetitieve patroon tekende hij uit. Van Raat speelt live terwijl een tweede piano hem de tapeloops aanreikt waarrond hij zelf mag variëren. Dit vergt een uitermate precisie en gevoel voor timing dat de Nederlander de partituur als lange spiekbrief op de snaren van de piano legt. Reichs werk is minimal music in zijn meest strikte vorm, en dus ontzettend technisch. Dat maakt het als toeschouwer niet altijd gemakkelijk om de aandacht er bij te houden. Toch is het ons een raadsel waar en wanneer van Raat de tapeloops op het voorplan laat doorklinken en waar hij zelf overneemt. Tot twee keer toe trekt hij zich terug uit het werk, neemt pauze en laat de tape alleen klinken. De manier waarop hij quasi uitfadend en infadend live uit en in de compositie stapt, gaat zo vloeiend dat we als publiek niet beseffen waar de overgang nu precies gebeurt. Uitermate knap gedaan.

Meerdere nummers lijken trouwens een opmerkelijk abrupt slot te hebben, op een moment dat je het niet verwacht. Ook zo tijdens “Between the beats” van Joep Franssens  dat een gelijkenis met Reich heeft omdat het ook met tape begeleid wordt. Hier wordt een herhalend patroon van 3 akkoorden opgebouwd tot 5, terug vier, dan weer 5 met verschillende ritmes . “Phyrian Gates” is dan weer een lang tapijt van verschillende klanklandschappen met intense momenten, ondersteund door pedaalgebruik en de daarop contrasterende zeer trillende passages. Het stuk geeft de tweeledigheid tussen enerzijds zeer golvende bewegingen en anderzijds de pulserende beat en de variaties daarrond die doorheen heel wat minimal music-werken klinken. Het werk eindigt met een lang aangehouden pedaal.

Het publiek in de muziekstudio reageerde gemengd. Minimal music blijft nu eenmaal moeilijk, en vooral een technisch iets. Emoties of verbeelding roept het in mindere mate op. Wie piano kan spelen, zoals ondergetekende, ziet echter de techniciteit en de daaraan gepaarde complexiteit van de minimal music in. Je kan er immers zeer weinig in wegmoffelen. Voor het publiek dat van Raat een gedeeltelijke staande ovatie gaf, bracht de musicoloog nog een kleine toegift waarbij hij meteen onthulde dat de link van de avond inderdaad de “minimal music” was. In 1999 schreef Louis Andriessen “Image de Moreau”. Met dat werk sloot van Raat zijn uitermate boeiend optreden af.

< Bert Hertogs >    

De setlist:

1. Erkki-Sven Tüür – Piano Sonata
2. John Adams – China Gates
3. Steve Reich – Piano Phase voor piano en tape
4. Joep Franssens – Between the beats voor piano en tape
5. John Adams – Phrygian Gates

Toegift:

1. Louis Andriessen “Image de Moreau”